การจำแนกพันธุ์

มันสำปะหลังสามารถปลูกได้หลายพื้นที่ของประเทศไทย ที่มีความแตกต่างกันทั้งในด้านสภาพแวดล้อมและสภาพอากาศ อย่างไรก็ดีมันสำปะหลังแต่ละพันธุ์สามารถเจริญเติบโตและให้ผลผลิตได้ดีในพื้นที่ที่แตกต่างกัน ดังนั้นการเลือกพันธุ์ที่เหมาะสมต่อพื้นที่ปลูกจะช่วยเพิ่มโอกาสในการได้ผลผลิตเต็มศักยภาพของพันธุ์ ปัญหาที่สำคัญในการเลือกพันธุ์มันสำปะหลัง คือ ไม่สามารถจำแนกพันธุ์มันสำปะหลังที่จะใช้ปลูกได้ เนื่องจากไม่ทราบลักษณะเด่นประจำพันธุ์ ส่งผลให้ไม่ได้ผลผลิตตามที่คาดการณ์และทำให้ไม่สามารถเลือกขยายพันธุ์มันสำปะหลังได้ตามจำนวนที่ต้องการ

หน่วยงานที่มีการพัฒนาพันธุ์มันสำปะหลัง เช่น มหาวิทยาลัยเกษตรศาสตร์ และ กรมวิชาการเกษตร ได้จำแนกพันธุ์มันสำปะหลังในประเทศไทย โดยเฉพาะพันธุ์การค้า ตามลักษณะเด่นของแต่ละพันธุ์โดยลักษณะที่นำมาใช้จำแนก ได้แก่

ลักษณะเด่นที่ใช้จำแนกพันธุ์

• สียอดอ่อน สามารถสังเกตได้จากสีของยอดอ่อนมันสำปะหลังที่ยังไม่คลี่ออกมา
  1. สีเขียวอ่อน เช่น พันธุ์ระยอง 90 ระยอง 3 ระยอง 7 ห้วยบง 80
  2. สีเขียว เช่น พันธุ์ระยอง 9
  3. สีม่วงอมเขียว เช่น ระยอง 60
  4. สีม่วงอมน้ำตาล เช่น พันธุ์ระยอง 5 ระยอง 11
  5. สีม่วง เช่น พันธุ์ระยอง 72 ระยอง 1 เกษตรศาสตร์ 50 ห้วยบง 60
• ขนที่ยอดอ่อน มันสำปะหลังพันธุ์ที่ไม่มีขนอ่อนมักจะมีลักษณะเงา มัน ส่วนมันสำปะหลังที่มีขนอ่อนมักจะมีลักษณะด้าน เมื่อสัมผัสจะนุ่มมือ
  1. ยอดอ่อนไม่มีขน เช่น พันธุ์ระยอง 90 ระยอง 5 ระยอง 7 ระยอง 9 ระยอง 72 ห้วยบง 60 ห้วยบง 80 ระยอง 11 เกษตรศาสตร์ 50
• สีก้านใบ สีของก้านใบ ดูที่ก้านใบในตำแหน่งใบที่ 5 จากใบยอดที่คลี่เต็มที่แล้ว 5 ใบจากยอด เมื่ออายุประมาณ 3 – 6 เดือนหลังปลูก
  1. สีเขียวอ่อน เช่น พันธุ์ระยอง 90
  2. สีเขียวอมชมพู เช่น ระยอง 3 ระยอง 7 ระยอง 9
  3. สีเขียวอมแดง เช่น พันธุ์ระยอง 1 ระยอง 60 ระยอง 11 ห้วยบง 60 เกษตรศาสตร์ 5 ห้วยบง 80
  4. สีแดงเข้ม เช่น พันธุ์ระยอง 5 ระยอง 72
• รูปร่างของแฉกที่อยู่กลางใบ ใบมันสำปะหลังเป็นแบบใบเดี่ยว แผ่นใบเว้าเป็นแฉก มีรูปร่างและจำนวนแฉกแตกต่างกันไปตามพันธุ์ โดยปกติมี 3 – 9 แฉก ยาวประมาณ 4 – 20 ซม. กว้างประมาณ 1 – 6 ซม. รูปทรงของแฉกแตกต่างกัน เช่น เรียวยาว สั้นป้อม สังเกตุเมื่ออายุประมาณ 3 – 4 เดือนหลังปลูก โดยดูในตำแหน่งใบที่ 5 จากใบยอดที่คลี่เต็มที่
  1. รูปแถบ (linear)
  2. รูปรี (elliptic)
  3. รูปใบหอก (lanceolate) เช่น พันธุ์ระยอง 90 ระยอง 5 ระยอง 7 ระยอง 9 ระยอง 72 ห้วยบง 60 ห้วยบง 80 ระยอง 11
  4. รูปใบหอกกลับ (oblanceolate)
  5. รูปไวโอลิน (pandurate) เช่น CMR35-22-19
• สีลำต้น
  1. สีเขียวเงิน เช่น พันธุ์ระยอง 1 ระยอง 72 ระยอง 11 เกษตรศาสตร์ 50 ห้วยบง 60 ห้วยบง 80
  2. สีเขียวอมน้ำตาล เช่น พันธุ์ระยอง 5
  3. สีน้ำตาลอมเหลือง เช่น พันธุ์ระยอง 9
  4. สีน้ำตาลอมส้ม เช่น พันธุ์ระยอง 90
  5. น้ำตาลอ่อน เช่น พันธุ์ ระยอง 3 ระยอง 7 ระยอง 60
• ลักษณะหูใบ ส่วนของโคนก้านใบที่ติดกับลำต้นมีหูใบ (stipule) มีรูปร่าง ขนาด และสีเฉพาะแต่ละพันธุ์ เช่นพันธุ์ระยอง 72 หูใบมีสีแดงเข้มปลายหูใบงอนขึ้นคล้ายขนตา พันธุ์ระยอง 11 หูใบมีสีเขียวคาดสีแดง และพันธุ์ห้วยบง 60 หูใบมีสีเขียวยาว
• ลักษณะทรงต้นหรือการแตกกิ่ง บางพันธุ์ลำต้นเป็นต้นเดี่ยว ไม่มีการแตกกิ่ง บางพันธุ์มีการแตกกิ่งหลายระดับ โดยเท่าที่พบจะไม่เกิน 4 กิ่ง พันธุ์ที่มีการแตกกิ่งมากและแตกกิ่งหลายระดับจะมีลักษณะเป็นพุ่มเตี้ย พันธุ์ที่มีการแตกกิ่งน้อยจะสูง ได้แก่
  1. ทรงต้นแตกกิ่ง 0 – 1 ระดับ เช่น พันธุ์ระยอง 1 ระยอง 7 ระยอง 9 ระยอง 60 ระยอง 72
  2. ทรงต้นแตกกิ่ง 1 – 3 ระดับ เช่น พันธุ์ระยอง 11 ระยอง 5 ห้วยบง 60 ห้วยบง 80 เกษตรศาสตร์ 50
  3. ทรงต้นแตกกิ่ง 2 – 4 ระดับ เช่น พันธุ์ระยอง 3 ระยอง 90
• ขั้วหัว เป็นลักษณะที่สังเกตได้ในระยะเก็บเกี่ยว ได้แก่
  1. มีขั้ว เช่น พันธุ์ระยอง 72
  2. ไม่มีขั้ว เช่น พันธุ์ระยอง 1 ระยอง 7 ระยอง 9 ระยอง 60 ระยอง 90 ระยอง 11 เกษตรศาสตร์ 50 ห้วยบง 60 ห้วยบง 80
• สีเปลือกหัว เป็นลักษณะที่สังเกตได้ในระยะเก็บเกี่ยว ได้แก่
  1. สีขาวครีม เช่นพันธุ์ระยอง 7 ระยอง 72
  2. สีน้ำตาล เช่น พันธุ์ ระยอง 11
  3. สีน้ำตาลอ่อน เช่น พันธุ์ระยอง 1 ระยอง 3 ระยอง 5 ระยอง 9 ระยอง 60 เกษตรศาสตร์ 50 ห้วยบง 60 ห้วยบง 80
  4. สีน้ำตาลเข้ม เช่น พันธุ์ระยอง 90
• สีเนื้อหัว มีสองแบบ ได้แก่
  1. สีขาว เช่น พันธุ์ระยอง 1 ระยอง 3 ระยอง 5 ระยอง 7 ระยอง 72 ระยอง 90 ระยอง 11 เกษตรศาสตร์ 50 ห้วยบง 60 ห้วยบง 80
  2. สีขาวครีม เช่น พันธุ์ระยอง 60